Skały krzemionkowe były najbardziej pożądanym surowcem do produkcji narzędzi w epoce kamienia. Na terenie ziem polskich znajdują się liczne zasoby doskonałej jakości surowców krzemionkowych, z których w przeszłości korzystano. Wiodącą rolę odgrywał tu między innymi tzw. krzemień "czekoladowy", którego złoża zlokalizowane są w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Badania skoncentrowane na poszukiwaniu pozostałości prehistorycznych punktów wydobycia i przetwarzania krzemienia prowadzone były tu od lat 20-tych XX wieku przez prof. Stefana Krukowskiego, a w latach następnych przez innych zasłużonych badaczy w dziedzinie archeologii i geologii.

​

Wszystkie dotychczasowe badania prowadzone metodą obserwacji powierzchniowej, jak i regularnych wykopalisk doprowadziły do odkrycia pozostałości kopalni krzemienia z epoki kamienia i epoki brązu (Tomaszów, woj. mazowieckie, Wierzbica-Zele, woj. mazowieckie, Polany, woj. mazowieckie i in.) oraz licznych pracowni przetwórczych.

​

Obszar badań

​

Badania obejmują obszar północno-zachodniej granicy złóż krzemienia "czekoladowego" skoncentrowanego w większości na terenie gminy Orońsko, woj. mazowieckie. Obszar ten został wybrany do szczegółowych badań, ponieważ w wyniku dotychczasowych prac prowadzonych metodą obserwacji powierzchniowej jak i wykopaliskowej odkryto koncentrację stanowisk związanych z wydobywaniem i przetwórstwem krzemienia przez społeczności, których gospodarka oparta była na łowiectwie i zbieractwie w najstarszych okresach epoki kamienia: w paleolicie i w mezolicie.

​

Cel badań

​

Jedno z odkrytych stanowisk - Orońsko II badane metodą wykopaliskową przez S. Krukowskiego w 1935 roku, jako jedyne na tym obszarze, ujawniło obecność podziemnych jam i szybów górniczych stanowiących pozostałość po wydobywaniu surowca. Stanowisko jest wpisane do międzynarodowego katalogu pozostałości pradziejowego górnictwa (PL 1) obok innych dobrze znanych kopalni krzemienia (jak Krzemionki w Polsce czy Grimmes Graves w Wielkiej Brytanii). Jest też jednym z najstarszych w Polsce.

 

Celem badań jest próba rekonstrukcji systemu osadnictwa skoncentrowanego wokół pozyskiwania i przetwarzania surowca oraz wzajemnych relacji przestrzennych i funkcjonalnych stanowisk: punktów pozyskiwania surowca, pracowni przetwarzających krzemień i osad i obozowisk mieszkalnych w najstarszych okresach epoki kamienia: w paleolicie i w mezolicie w północno-zachodniej strefie złóż krzemienia. Ważnym aspektem prowadzonych prac będzie ocena zależności między odległością od złóż a charakterem osadnictwa i wpływu bliskości złóż na na intensywność zasiedlania obszaru w poszczególnych okresach epoki kamienia, tym samym znaczenia górnictwa krzemienia w życiu codziennym społeczności epoki kamienia.

​

Metodyka badań 

​

Badania będą oparte na wynikach terenowych nieinwazyjnych (prospekcji powierzchniowej oraz geofizycznej) oraz sondażowych badań wykopaliskowych, polegających zarazem na weryfikacji znanych już obecnie punktów osadniczych, jak i zlokalizowaniu nowych, dotąd niebadanych stanowisk. Specjalistycznym analizom zostaną poddane wszystkie uzyskane artefakty krzemienne, jak i szczątki zwierzęce i roślinne.